Een documentaire die de blik op sociale media veranderd

Bijna iedereen kent de bekende like-button wel. Ooit bedacht met de beste intenties, bijvoorbeeld om recepten aan te kunnen bevelen aan bekenden. Niemand had destijds kunnen voorzien dat de enorme populariteit die deze knop zou krijgen, enorme maatschappelijke gevolgen zou hebben. In de documentaire ‘The Social Dilemma, 2020’ komen ex-medewerkers van techbedrijven, gedragswetenschappers en andere experts aan het woord over de dilemma’s die dit met zich meebrengt. “Hoe kom je uit een matrix, als je niet weet dat je erin zit?”

Tijdens het kijken van de documentaire bekroop mij een vreemd, onbehagelijk gevoel. Hoewel het mij bekend was wat de gevolgen zijn die sociale media hebben op de samenleving, zoals polarisatie en bubbelvorming, greep het mij toch aan. Dat komt omdat de makers het heel menselijk maken, alles wordt uitgebeeld in de vorm van personages. Door de interviews heen krijgen we inkijkje in een ogenschijnlijk normaal Amerikaans gezin, waarvan de ouders moeite hebben om de schermtijd van hun zoon te beperken.

Een waarschuwing

Er is vaker in het nieuws geweest dat sociale media invloed hebben om het mentale welzijn van mensen, maar omdat dit zó goed wordt afgebeeld raakte het me persoonlijk. De muziekkeuzes en de goede voorbeelden die tussen de interviews door werden uitgebeeld droegen daar zeker aan bij. De beelden van een tienermeisje die voor de spiegel stond met een smartphone in haar hand en duidelijk niet blij was met hoe ze eruitzag lieten me niet snel los. Het laat zien hoe weerloos mensen kunnen zijn tegen de invloeden van sociale media. De documentaire komt regelmatig over als een waarschuwing:

"We kijken uit naar het moment dat technologie menselijke krachten en intelligentie overweldigt. Wanneer gaat het aan ons voorbij, vervangt het onze banen? Maar er is een veel eerder moment waarop technologie menselijke zwaktes overstijgt. Dit punt is de kern van verslaving, polarisatie, radicalisering, verontwaardiging, ijdelheid, alles. Dit overweldigt de menselijke aard en is het schaakmat voor de mensheid."

- Tristan Harris

"Als mensen zijn we bijna de controle over deze systemen kwijt omdat ze de informatie controleren die wij zien. Ze controleren ons meer dan wij hen."

- Sander Parakilas

Het systeem uitgebeeld

Even terug naar het Amerikaanse gezin. De puber kan geen enkele notificatie van zijn telefoon weerstaan. Aan de andere kant zien we een trio die kijkt naar een soort “voodoo-pop” van diezelfde jongen, die langzaam meer details krijgt naarmate er meer informatie binnenkomt. Het trio overlegt druk hoe ze de aandacht vast kunnen houden en hoe ze zo slim mogelijk advertenties kunnen verkopen die hij te zien krijgt. Dit klinkt heel erg overtrokken, maar dat is precies wat er in de computers achter deze media gebeurt.

De documentaire begint met herkenbare voorbeelden voor het individu, maar verschuift langzaam naar de gevolgen die maatschappij breed steeds zichtbaarder worden. Er komen vele voorbeelden aan bod die boekdelen spreken, zoals de bubbelvorming.

"We hebben een gedeeld begrip van de realiteit nodig, anders zijn we geen land."

- Roger McNamee

Conclusie

Wie zich snel zorgen maakt om te toekomst, kan deze documentaire beter niet kijken. Het spanningsveld tussen de belangen van de bedrijven achter deze media aan de ene kant en het belang van een gezonde samenleving aan de andere kant, kan bijna niet groter. Hoe dit uiteindelijk af gaat lopen, kan alleen de tijd uitwijzen. Voor wie graag een inkijkje wil in de wereld achter de sociale media en de dilemma’s die bij deze nieuwe technologie ontstaan, is ‘The Social Dilemma, 2020’ een aanrader.

Geciteerde werken

The Social Dilemma. (2020). Netflix.